Door: Carel Donck: Onlangs was er in het Olympisch Stadion een lezing van schaatshistoricus Marnix Koolhaas over de geschiedenis van het WK. Het eerste WK was in 1893. Dat 125-jarig jubileum vieren we nu, maar in Nederland werden natuurlijk al veel eerder kortebaanwedstrijden gereden.
Vreemd genoeg kwam het langebaanschaatsen oorspronkelijk uit Engeland overgewaaid. De afstanden werden in mijlen gemeten, en gereden op driehoekige banen. De Noor Axel Poulsen was een van de eerste kampioenen. Hij ging o.a. naar Amerika om daar zijn geluk te beproeven, maar kon niet omgaan met het mass-start systeem dat daar gebruikelijk was.
Bij een congres in Scheveningen in 1892 werd de internationale schaatsbond opgericht, zeg maar de huidige ISU. Daar ontstonden ook de vier klassieke afstanden die we ook nu nog kennen: geen mijlen maar meters. Wie drie van de vier afstanden won, won ook het kampioenschap. Op het Museumplein was een grote ijsbaan, en daar was dus in 1893 het eerste WK.
Dat brengt ons bij Jaap Eden. In de verhalen komt hij over als een grillig talent, die alles won als hij er zin in had, maar die er soms ook met de pet naar gooide. Bekend is de geschiedenis van ‘het kamermeisje’. Op de EK in Hamar in 1896 bleef hij liever met haar in zijn hotelkamer, en liet hij de eerste dag schieten. Vanuit zijn hotelkamer zag hij de wedstrijden, kreeg toch weer zin, en deed de tweede dag alsnog mee. Maar de titel ontging hem natuurlijk.
In 1897, na het WK in Petersburg, hield hij op met wedstrijdschaatsen. Met wielrennen viel meer geld te verdienen, en ook daarin was hij succesvol. Toch is hij nooit rijk geworden. Hij joeg het geld er doorheen, rookte veel en raakte aan de drank. Ook geestelijk takelde hij af, hij werd zelfs enige tijd opgenomen in een verslavingskliniek in Santpoort. Hartverscheurend is de oproep in een krant, na zijn ontslag uit de kliniek, om hem een baantje te bezorgen. Er werd een benefietbijeenkomst georganiseerd, en er waren inzamelacties. De grote kampioen van weleer mocht niet worden vergeten.
En dat is hij ook niet. Nadat hij in 1925 op 51-jarige leeftijd is overleden, kwam er een monument bij zijn graf. Ook nu wordt hij geëerd bij het huidige WK. En de baan waarop wij rijden draagt zijn naam.
